Van de grootste tokens valt Dogecoin op met ruim 20% stijging, maar Shiba Inu is de winnaar met 34% stijging in een week.
Nogmaals (en ik kan dit vrijwel wekelijks herhalen): ik geef geen financieel advies, maar de publieke markten zijn bepalend voor de financieringen van innovaties die startups ontwikkelen, de kern van deze nieuwsbrief. Daarom probeer ik de beurzen te volgen.
Het is bijzonder opvallend dat Bitcoin deze week weer door de grens van $65.000 is gegaan, waardoor veel analisten en experts (waarvan ik er zeker niet eentje ben) vermoeden dat het altcoin-seizoen is begonnen.
Het vreemde is dat de enorme stijgingen van Dogecoin en Shiba Inu, de grote memcoins, niet gepaard ging met een goede week voor Ethereum, dat vlak bleef. Dat leidt tot een dilemma:
“Onlangs hebben Glassnode-oprichters Jan Happel en Yann Allemann, ook bekend als Negentropic op X, de hoop op een naderend altseason nieuw leven ingeblazen. Volgens hen zou het cruciale moment kunnen plaatsvinden wanneer Bitcoin zijn vorige all-time high (ATH) van $74.000 overschrijdt. Voorlopig liften altcoins slechts mee op de opwaartse trend van de leidende crypto, maar een verschuiving zou nabij kunnen zijn.
Ze geloven dat, zodra deze drempel is overschreden, de cryptomarkt een algemene stijging kan ervaren. Dan zou de gebruikelijke cyclus beginnen: “Bitcoin aan de leiding, gevolgd door Ethereum, daarna large caps voordat mid en small caps volgen,” specificeert Negentropic. Maar sinds mei heeft Bitcoin drie stijgingen doorgemaakt zonder dat dit het begin van het fameuze altcoin-seizoen in gang heeft gezet.”
Ofwel: niemand begrijpt wat er gaande is, maar het ziet er goed uit.
Crypto is geen rage meer
Uit de reacties begrijp ik dat crypto een zeer polariserend onderwerp is. Rendementen (of verliezen!) van 20% tot 35% per week zijn alleen voor de beleggers met met een sterke maag. Volgende maand is het zestien jaar geleden dat de white paper van Bitcoin verscheen, dus we kunnen concluderen dat het geen kortstondige rage betreft.
Als je deze nieuwsbrief leest, neem ik aan dat je bent geïnteresseerd in innovatie en niet te conservatief om nieuwe dingen te proberen. Mijn belangrijkste argumenten om in elk geval te beginnen met een beperkt bedrag te experimenteren met crypto, zijn allereerst de financiële soevereiniteit, het feit dat je zonder tussenkomst van een bank of broker volledige controle over je eigen bezit hebt; en ten tweede de bescherming tegen inflatie, met name bij cryptovaluta met een gegarandeerd maximale voorraad zoals Bitcoin.
Ik sluit deze nieuwsbrief niet graag af als een soort citaat uit Wikipedia, maar wil niet onvermeld laten dat smart contracts in blockchain vergelijkbaar zijn met Legoblokjes, omdat ze als bouwstenen oneindige mogelijkheden bieden om diensten en processen te automatiseren. Vergeleken met bijvoorbeeld AWS van Amazon, bieden smart contracts dezelfde flexibiliteit en schaalbaarheid binnen de blockchain, maar dan zonder een gecentraliseerde serviceprovider. En in plaats dat je als gebruiker dan alleen de zakken van Jeff Bezos en Amazon-aandeelhouders spekt, delen participanten in crypto-ecosystemen in de opbrengsten.
Uiteraard moeten overheden consumenten beschermen tegen fraude en witwassen, zoals ik in 2022 schreef over de problemen bij Binance. Het wordt echter interessant om de komende weken en maanden te zien hoe Kamala Harris, indien ze tot president wordt verkozen, de balans gaat vinden tussen het waarborgen van veiligheid en het stimuleren van innovatie.
Na een gevangenisstraf van vier maanden te hebben uitgediend in de VS is vrijdag Changpeng Zao, “CZ” voor vrienden, vrijgelaten. CZ zat een tijdje binnen en betaalde $50 miljoen boete (voor wie dat veel vindt: het is tegenwoordig in San Francisco blijkbaar nauwelijks voldoende voor fatsoenlijke kantoorruimte voor een startup) omdat hij het als CEO van Binance niet zo nauw nam in de strijd tegen witwassen.
Voor een ieder die werkzaam is in de blockchainwereld was het geen verrassing dat CZ de lange arm van de Amerikaanse justitie zou tegenkomen. In maart 2022 schreef ik erover en heeft Herbert Blankesteijn er bij BNR over verteld.
Wat daarbij vaak wordt vergeten is dat Binance onvoorstelbaar snel en creatief was bij product-ontwikkeling. Zoals ik toen schreef:
“Het is voor de crypto-industrie te hopen dat Binance erin slaagt door te groeien tot een serieuze wereldwijd opererende marktpartij. Het bedrijf is altijd zeer innovatief geweest en had een snelheid en slagkracht waar concurrenten als het Amerikaanse Coinbase en Kraken bewonderend naar keken. Het is als buitenstaander waarschijnlijk onmogelijk om voor te stellen welke enorme obstakels Binance heeft weten te omzeilen bij de groei vanuit China naar een internationale cryptomacht. De vraag is of de noodzaak tot hervorming en aansluiting bij het internationale anti-witwas beleid doordringt tot CZ.”
Dat laatste is niet tijdig gelukt, maar inmiddels is het beleid bij Binance aangepast en is CZ er geen CEO meer. Het is voor de sector te hopen dat de innovatiekracht van het bedrijf voortleeft nu het zich aan alle spelregels houdt, want het bedrijf is een bijzondere en onderschatte innovator. Het wordt ook boeiend om te volgen wat CZ zelf gaat doen, want het lijkt me geen man die de rest van zijn leven met een hengel aan de waterkant gaat zitten.
Er is in web3 en cryptokringen met enig cynisme gereageerd op de, laten we het voorzichtig uitdrukken, verandering in de grondhouding ten opzichte van crypto en ai, van presidentskandidaat Kamala Harris. Terwijl het volstrekt logisch is dat een politicus het beleid van de voormalige partijleider, notabene de zittende president, niet direct kan afvallen.
Op 4 augustus schreef ik: “De regelgeving op cryptogebied blijkt een splijtzwam te zijn. Ik verwacht dat Harris nog voor de verkiezingen een andere beleid op crypto-gebied zal voorstellen dan president Biden samen met de SEC heeft uitgevoerd tijdens zijn presidentschap.”
Miljoenen, vooral jonge, mannelijke stemmers die pro-crypto zijn, blijken het onderwerp zo belangrijk te vinden dat het zelfs doorslaggevend is bij hun stemgedrag. Maar er is vrijwel niemand die vanwege een sterk anti-cryptobeleid op Harris zou stemmen. In een spannende presidentsrace is het daarom logisch dat Harris nu de crypto-kiezers probeert te paaien. De Washington Post bericht:
“In een toespraak in Pittsburgh over de economie op woensdag zei Harris dat het belangrijk is voor de VS om hun dominantie in blockchaintechnologie, die de handel in cryptocurrencies zoals bitcoin mogelijk maakt, te behouden. De Harris-campagne bracht woensdag ook een beleidsdocument uit waarin stond dat ze “innovatieve technologieën zoals AI en digitale activa” zou aanmoedigen, een verwijzing naar cryptocurrencies en soortgelijke technologieën zoals stablecoins. Harris had zondag ook beloofd aan donateurs in New York City om een “veiligere zakelijke omgeving” te creëren voor digitale activa.
Harris heeft nog geen specifiek plan uiteengezet om crypto te promoten, en haar uitspraken benadrukten ook het belang van consumentenbescherming tegen misleidende praktijken. Maar haar opmerkingen waren deels bedoeld om investeerders gerust te stellen die bang waren dat de Democratische presidentskandidaat hetzelfde vijandige beleid tegenover de sector zou voortzetten dat zij zien onder president Joe Biden, aldus twee externe adviseurs van de campagne die op voorwaarde van anonimiteit spraken om de tactiek te beschrijven.
De verzoenende houding komt te midden van een golf van druk van donateurs en cryptogroepen, die hun uitgaven aan politieke doeleinden dit jaar enorm hebben verhoogd, evenals electorale zorgen bij Democraten over het vervreemden van de miljoenen Amerikanen die hebben geïnvesteerd in cryptocurrencies.”
Samengevat: het is politieke zelfmoord om je als politicus te keren tegen een onderwerp waarmee je een groep kiezers van je vervreemdt, zonder dat je er bij een andere electorale groep mee scoort. En al helemaal als de potentiële kiezers ook nog eens met honderden miljoenen dollars je campagnekas kunnen spekken.
Ik stuur deze nieuwsbrief vanuit Singapore, waar het gebied rondom Marina Bay de afgelopen week werd gedomineerd door de ruim twintigduizend bezoekers van Token2049, het grootste Web3-evenement ter wereld. Hoewel de conferentie officieel op donderdag eindigde gaan de meer dan 800(!) side-events nog steeds door. Solana hield aansluitend op vrijdag en zaterdag zelfs het eigen evenement Solana Breakpoint, notabene op het moment dat het Formule 1-weekend al in volle gang was.
‘Hate the game, don’t hate the players.’ Sommige vooroorlogse marketingtactieken zijn nog steeds actueel in de Web3-wereld
Vitalik Buterin ster van Token2049
Temidden van de gebruikelijke zelfpromotionele praatjes en non-discussies, viel er één spreker op: Vitalik Buterin, medeoprichter van Ethereum. Buterin benadrukte dat Ethereum, ooit geplaagd door trage en dure transacties die massale adoptie in de weg stonden, inmiddels grote aantallen transacties snel en goedkoop kan uitvoeren.
Buterin overschaduwde de inhoud van zijn eigen betoog vervolgens door een liedjeaan te heffen. Chantal Janzen zou over zijn zangkwaliteiten opmerken: ‘wat kan die knaap goed programmeren hè?’ Toch was het een innemend en zeldzaam menselijk moment op een verder door marketingteksten gedomineerd evenement.
Zo blijft het pijnlijk om topsporters als Lando Norris en Max Verstappen te zien aanschuiven in panels met hun crypto-sponsoren. McLaren wordt gesponsord door crypto-beurs OKX terwijl de concurrerende beurs Bybit een grote bijdrage levert aan het immense budget van Red Bull Racing.
Verstappen en Norris kopten infantiele vragen als ‘is teamwerk in Formule 1 net zo belangrijk als in het bedrijfsleven’ met groot gemak in. Het zou aardig zijn als Verstappen eens zou antwoorden: ‘wat fijn dat je het vraagt, die andere 900 medewerkers van het team klooien maar wat aan en ik doe eigenlijk alles zelf; ik plak de avond voor een race zelf de stickers op de wagen, pomp ’s ochtends de banden op en tank de wagen na de race ook weer netjes af‘.
Het blijft onduidelijk of er behalve het ego van de apetrots naast ‘zijn’ coureur op het podium paraderende sponsor, iemand wijzer wordt van zo’n soort verplichte kür. Andere crypto-sponsoren in de Formule 1 als Stake (Alfa Romeo), Tezos (Red Bull), Kraken (Williams) en Fantom (Alpine) waren minder zichtbaar.
“Deze film gaat over de Ethereum-blockchain en het ontwikkelaars-ecosysteem. Maar in werkelijkheid is het een kans om iets minder dan negentig minuten door te brengen met Vitalik, waarbij je meer over hem leert, hoe hij leeft, denkt en hoe hij is geworden wie hij nu is. Ik zit al bijna vijftien jaar in de blockchainsector. Ik ben een fan en houder van Bitcoin. Ik ben een fan en houder van Solana. Ik ben een fan en houder van Ethereum. Ik ben een fan en houder van vele andere protocollen, tokens en gemeenschappen. Ik zit volledig in dit alles. Maar ik moet zeggen dat Vitalik een speciale plek in mijn hoofd en hart heeft. Hij praat niet alleen mooie woorden; hij leeft naar zijn overtuigingen en leidt vanuit die principes. Hij is een heel bijzonder mens. En deze film weet dat op een geweldige manier te laten zien.”
Hopelijk is de film binnenkort voor het grote publiek te zien, want op dit moment kan dat alleen nog via een ingewikkelde streaming-service – die onchain is, uiteraard.
Solana met eigen telefoon
Token2049 besloeg vier verdiepingen aan stands en podia in het immense congrescentrum Marina Bay Sands, maar het voornaamste netwerken vond plaats tijdens de side-events. Het was dagenlang vrijwel onmogelijk om in de tientallen restaurants rond Marina Bay iets te eten of te drinken, omdat alle horeca-gelegenheden door bedrijven waren afgehuurd voor privé-evenementen.
Hoewel Token2049 officieel op donderdag eindigde, nam Solana het stokje over met de Solana Breakpoint-conferentie op vrijdag en zaterdag. Hier werd de Seeker geïntroduceerd, een mobiele telefoon die is geïntegreerd met het Solana-ecosysteem. Het koppelen van een eigen hardware-apparaat als een telefoon aan een crypto-ecosysteem biedt een nieuwe dimensie aan de groeiende diversiteit van Web3-toepassingen en in een door Apple, Samsung en Chinese telefoonmakers gedomineerde markt, is het een zeer dappere actie. Of het succesvol wordt, is een tweede.
Een ander thema dat tijdens Token2049 terugkwam, was de toenemende integratie van de Web3-industrie met de traditionele financiële sector, oftewel TradFi. Toch blijft de toekomst van het vanaf de zijde van TradFi gedwongen huwelijk vooralsnog onduidelijk, in elk geval tot na de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
De Web3-wereld staat niet tussen koopman en dominee en hoopt vrijwel openlijk op een overwinning van Trump, die crypto-vriendelijker is dan Harris. Of zoals een Web3-insider uit India zei: ‘”Ik ben bruin en ik weet dat Trump niet van bruine mensen houdt; maar hij is pro-business en pro-crypto. Dus als hij wint en onze business helpt groeien, zorg ik dat ik mezelf help. Dan hebben we Kamala niet nodig.” Dit nogal cynische sentiment werd meerdere keren uitgesproken.
Spotlight 9: Nvidia blijft aan de leiding
Na de door de FED aangekondigde renteverlaging sloot de beurs op recordhoogte en de Amerikaanse banenmarkt deed het ook uitstekend. Het is interessant om het derde kwartaal af te sluiten door terug te blikken op de prestaties van de tech-aandelen in dit kalenderjaar tot nu toe.
Op driekwart van 2024 luidt de conclusie: Nvidia is geen eendagsvlieg
De duidelijke winnaar van dit jaar is zonder enige twijfel Nvidia, met ruim 140% stijging. Als we nog iets verder terugkijken wat het aankopen van aandelen Nvidia exact een jaar geleden zou hebben opgeleverd, is het succes van de chipmaker nog eclatanter. Want een investering van $4.351 in 100 aandelen Nvidia een jaar geleden zou vandaag $11.338 waard zijn, een winst van $6.987.
Nogmaals, ik herhaal het vrijwel iedere week, ik geef geen financieel advies, maar ik wil ook niet weglopen voor een m.i. onontkoombare conclusie: Nvidia kan de komende jaren vrijwel niet kapot doordat de vraag naar hun producten hoog zal blijven zolang de AI-hype onder de grote spelers als Microsoft, Google, Meta, Amazon en Oracle aanhoudt.
Pas als de grootste techbedrijven in de wereld gaan twijfelen aan het rendement van hun investeringen in AI, zal Nvidia lastiger kunnen groeien qua omzet en winst. Tot die tijd is het een marktleider zonder directe concurrent.
Overigens mag de ruim 60% stijging van Meta dit jaar niet onvermeld blijven. Hoewel dat deels is te verklaren door de forse correctie vorig jaar, blijven de marges van het door advertenties aangedreven netwerk onverminderd hoog.
TON snelste stijger in crypto
Ondanks de arrestatie van Telegram-oprichter Pavel Durov is de aan Telegram gelieerde TON dit jaar een fenomeen, met 144% stijging
Total3, een index die de marktkapitalisatie van de top 125 cryptocurrencies volgt, exclusief Bitcoin en ether (ETH), stond 5,68% hoger sinds de aankondiging van de renteverlaging. De marktkapitalisatie van Bitcoin steeg daarentegen slechts met 4,4%.
Het succes van TON, wat tegenwoordig staat voor The Open Network maar is voortgekomen uit Telegram Open Network, blijft gekoppeld aan de groei van Telegram. Er ontstaat inmiddels een heel ecosysteem van ‘Telegram Mini Apps’(TMA) rond Telegram die allerlei toepassingen mogelijk maken, van gaming tot fund raising, waarvan de TONcoin profiteert.
Vandaag wordt de enerverende week in Singapore afgesloten met de altijd spectaculaire Formule 1 Grand Prix op het Marina Bay circuit. Als voorprogramma van Lando Norris en Max Verstappen treden 30 Seconds to Mars (met multitalent Jared Leto) en Kylie Minogue op, terwijl na de race Lenny Kravitz gaat demonstreren hoe je cool blijft in een leren broek bij 30 graden en 80% luchtvochtigheid.
Tijdens de zomer overschakelen naar een maandelijkse frequentie van deze nieuwsbrief in de verwachting van een nieuwsluwe zomer bleek niet de slimste beslissing, dus in de lawine aan technieuws van afgelopen maand probeer ik de twee belangrijkste ontwikkelingen te duiden. Allereerst het enorme energieverbruik van AI dat Microsoft en Google dwingt hun klimaatdoelstellingen te herzien. En angst voor een recessie lijkt een ‘Great Rotation’ in te luiden op de beurzen, waarbij beleggers vluchten uit techfondsen naar conservatievere aandelen.
Greenpeace en Amnesty tegen Microsoft?
Het leek afgesproken werk: op 2 juli verklaarden liefst tachtig non-profit organisaties waaronder Greenpeace en Amnesty International dat het gebruik van koolstofcompensaties (carbon credits) door bedrijven, juist klimaatdoelen ondermijnt in plaats van ondersteunt. Het bezwaar is dat bedrijven vrijwel waardeloze carbon credits kopen en hun emissies niet terugdringen.
Bedrijven in sectoren variërend van technologie tot mijnbouw stellen daartegenover dat koolstofcompensaties juist cruciaal zijn om de uitstoot in het bedrijfsleven te verminderen en om richting netto nul uitstoot te gaan. Hoe kunnen de partijen zo tegenover elkaar staan, terwijl ze hetzelfde doel zeggen na te streven?
Noodzaak van hoogwaardige en betrouwbare carbon removal assets
In de kern gaat het om een begripsverwarring. De weerstand tegen nutteloze carbon credits, die worden uitgegeven voor bijvoorbeeld bosgebieden die nooit bedreigd zijn, is terecht. Maar bedrijven zoals Microsoft richten zich juist vrijwillig, zonder wettelijke vereisten, op carbon credits die zijn gebaseerd op daadwerkelijke verwijdering van koolstof uit de atmosfeer. En die verwijdering is cruciaal: de jaarlijkse wereldwijde uitstoot van broeikasgassen is ongeveer 50 gigaton, maar er moet maar liefst 2200 gigaton worden verwijderd om onder de anderhalve graad opwarming te blijven. Alleen de kraan dichtdraaien heeft onvoldoende effect.
Alle emissies reduceren naar nul levert 50 Gigaton besparing op – maar er is nog 2200 Gigaton te verwijderen in de atmosfeer.
“Het gaat om het creëren van een markt voor hoogwaardige, betrouwbare en duurzame carbon removal assets,” zei Melanie Nakagawa, chief sustainability officer van Microsoft, in een recent interview. “Denk aan het vastleggen van koolstof in de bodem door middel van versnelde verwering van gesteente of stenen die koolstof absorberen en worden omgezet in beton. Of Mombak, een groot bosbouwproject in Brazilië.” Een ander voorbeeld van koolstofverwijdering is 280 Earth, notabene ooit voortgekomen uit Google.
AI bedreigt klimaatdoelen, maar er is hoop
Op 3 juli, de dag nadat de tachtig organisaties hun bezwaar tegen slechte carbon credits hadden gedeeld, meldde uitgerekend het clubblad van het bedrijfsleven, de Wall Street Journal, dat de totale uitstoot van Google van 2022 tot 2023 met 13,5%was gestegen.
Sinds 2019 is de uitstoot zelfs met bijna de helft toegenomen, meldde Google diep op pagina 31 van het duurzaamheidsverslag. De totale uitstoot van concurrent Microsoft steeg tussen 2020 en 2023 met 29%.
Google stopte met carbon offsets en focust op verwijdering bron: Bloomberg
Om klimaatverandering kosteneffectief tegen te gaan, is het cruciaal om de meest voordelige methoden te vinden om broeikasgassen (GHG) te verminderen. Een in Nature gepubliceerd fascinerend onderzoek schat de kosten per ton CO2 voor twee herbebossingsmethoden: natuurlijke regeneratie en plantages. Door nieuwe kaarten te maken van kosten en koolstofopslag, blijkt dat natuurlijke regeneratie en plantages in ongeveer de helft van de geschikte gebieden voor herbebossing het goedkoopst zijn.
Samen kunnen deze methoden, tegen minder dan $50 per ton CO2, 44% meer uitstoot verminderen dan alleen natuurlijke regeneratie of alleen plantages. Dit is veel effectiever dan bleek uit eerdere schattingen van VN-onderzoeksorganisatie IPCC. Kortom: er is hoop op effectieve, betaalbare koolstofverwijdering.
OpenAI verliest $5 miljard per jaar
De AI-gekte is in grote mate verantwoordelijk voor het toenemende energieverbruik en daarmee gepaard gaande uitstoot van de tech-giganten. Grote taalmodellen (LLM’s) zoals ChatGPT worden aangedreven door energie-intensieve datacenters.
Het trainen, onderhouden en gebruiken van LLM’s vreet processorkracht en daarmee energie. Het wekte daarom geen verbazing dat OpenAI op weg is om $5 miljard per jaar te verliezen. De vraag wordt steeds nadrukkelijker hoe alle investeringen in AI ooit worden terugverdiend. Het gat tussen de investeringen en de marktwaarde bedraagt inmiddels $600 miljard.
Ook wordt in steeds bredere kringen getwijfeld aan de kwaliteit van LLM’s en werpt zich de vraag op of andere vormen van AI geen betere oplossingen bieden. Professor Deepak Pathak denkt dat het niet begrijpen van fysieke omgevingen de kwaliteit van LLM’s structureel beperkt.
Een LLM kan duizenden rapporten over zwaartekracht lezen zonder te begrijpen wat er gebeurt als je een bal uit je hand laat vallen. Daarom probeert Pathak AI te ontwikkelen met ‘zintuiglijk gezond verstand.’
Spotlight 9: slachting op de beurs
Afgelopen vrijdag 2 augustus kende de beurs de slechtste dag sinds 2022. Dit na op zijn zachtst gezegd een turbulente maand op de beurs voor de technologiesector. Aanvankelijk stegen de koersen nog door verwachtingen van een renteverlaging door de Federal Reserve in september, maar zwakke economische data, waaronder een daling in de productieactiviteit en stijgende werkloosheid, veroorzaakten een uitverkoop op de beurzen.
De enige stijger in de maand juli was Bitcoin. Ook Apple bleef stabiel.
Chip-aandelen werden bijzonder hard getroffen, marktleiders zoals Nvidia en AMD daalden fors maar het ooit zo trotse Intel werd het hardst getroffen: dalende omzetcijfers leidde tot massa-ontslagen en een daling van het aandeel Intel van 32%!
Crowdstrike verloor na de wereldwijde storing bijna de helft van de beurswaarde, maar de hele AI-sector liep forse klappen op.
De uitverkoop beperkte zich niet tot de Amerikaanse markten, aangezien beleggers wereldwijd werden gegrepen door angst voor een wereldwijde recessie. De laatste jaren hebben de grotere beursfondsen zoals Apple, Microsoft en Amazon, veel beter gepresteerd dan de kleinere. Toch lijken de berichten over een ‘Great Rotation‘ van grote techfondsen naar aandelen met een lagere marktwaarde en ondergewaardeerde ‘value stocks’, net zo overdreven als de complottheorie over een Great Replacement.
Politiek gezien is Musk al een tijdje op zoek naar wat er zich voorbij heel erg rechts bevindt, maar zodra hij praat over technologische ontwikkelingen blijft hij fascinerend. Overigens blijkt Musk zelf altijd podcasts op twee keer de normale snelheid af te spelen. Mooiste quote uit zijn laatste optreden in de podcast van Lex Fridman: “If your vocabulary is larger, your effective bitrate is higher.“
Een andere interessante podcast, More or Less van de echtparen Morin en Lessin, probeerde te verklaren waarom mensen als Elon Musk, Peter Thiel en David Sacks zulke fervente Trump-aanhangers zijn. Er is een disconnect tussen intelligentie en empathie te constateren.
Investeerders Marc Andreessen en Ben Horowitz doneren aan Trump, tot ergernis van The Verge, maar LinkedIn-oprichter Reid Hoffman en andere topinvesteerders scharen zich achter Kamala Harris. De regelgeving op cryptogebied blijkt een splijtzwam te zijn. Ik verwacht dat Harris nog voor de verkiezingen een andere beleid op crypto-gebied zal voorstellen dan president Biden samen met de SEC heeft uitgevoerd tijdens zijn presidentschap.
XRP had een verbazingwekkende maand juli, maar ook Solana bleef overeind terwijl de rest van de cryptowereld correcties verwerkte.
Hoe neem je een CEO aan?
Topinvesteerder Vinod Khosla, die het een paar weken geleden nog aan de stok kreeg met Elon Musk over diens steun aan Donald Trump, legt uit hoe je een CEO aanneemt. Khosla is zeker geen aanhanger van Trump en deelde in zijn bekende heldere bewoordingen waar je op moet letten bij het kiezen van een CEO. Aardig is dat de wijze waarop hij dat deelt verschilt op Medium en op X.
De HoverAir X1 drone is de eerste interessante drone in jaren die niet door DJI is gemaakt. Klein probleempje is wel dat de drone uit zichzelf gaat landen, ook over water. Daar komt vast snel een oplossing voor.
Totaal over het hoofd gezien door de media en door consumenten: de Apple Vision Pro is nu in de meeste landen te koop maar het boeit niemand. Jammer dat het mooie apparaat schrikbarend duur is en er te weinig goede content voor beschikbaar blijft. Wanneer durft Apple zijn marge te verlagen en een markt te creëeren door bijvoorbeeld forse korting aan te bieden op de Vision Pro, bijvoorbeeld aan kopers van een Mac of een iPhone?
Dr. Sachdev doceerde en wij luisterden vooral aandachtig. Het hele webinar staat hier.
Dr. Nisheta Sachdev en Gert-Jan Lasterie bespraken de succes- en faalfactoren bij introducties van nieuwe projecten in de Web3-wereld. Samen met de deelnemers aan het webinar stelde ik de vragen. Het is vooral interessant om te bekijken welke tactieken om snel een echte gemeenschap op te bouwen ook van toepassing zijn op andere producten en diensten.
Zelfs één glas alcohol per dag kan al leiden tot serieuze gevolgen voor je gezondheid. Maar er is ook goed nieuws: “Het is gezonder om sociaal te zijn zonder de behoefte aan alcohol, maar de voordelen van tijd doorbrengen met anderen zijn waarschijnlijk nog steeds groter dan het risico van het consumeren van één tot twee eenheden alcohol.” Ofwel: hef het glas samen, anders niet.
Het was een boeiende week voor Microsoft. Dinsdag werd het door Nvidia gepasseerd als ’s werelds meest waardevolle bedrijf, maar nadat het aandeel Nvidia donderdag daalde sloot Microsoft de week opnieuw af als de nummer één. Het zal een tijdelijke hegemonie blijken, want de opmars van Nvidia is voorlopig niet te stuiten.
Interessanter was dat Microsoft deze week een recordbrekende overeenkomst heeft gesloten waarin het zich committeert tot het afnemen van acht miljoen carbon removal credits (koolstofverwijderingskredieten), wat de grootste transactie van koolstofdioxideverwijdering ooit betekent.
Het is naar mijn onbescheiden mening het startschot voor de race in een nieuwe miljardenmarkt; de markt van CO2-verwijdering. Daarin hoop ik zelf een steentje te kunnen bijdragen middels het Tracer-project, wat een belangrijk hulpmiddel zou kunnen zijn in de strijd tegen klimaatopwarming. Graag nodig ik je uit om daarin ook een bijdrage te leveren!
Een vrijwel geheel zelfgeschilderd overzicht van de diverse bronnen van carbon removal credits.
Het gaat om CO2-verwijdering
De record-aankoop was een opvallende actie van Microsoft omdat de vermindering van één ton CO2-uitstoot, doorgaans omschreven als een carbon credit, bijvoorbeeld door luchtvaartmaatschappijen wordt gebruikt voor de ergste vorm van greenwashing. Het gebrek aan transparantie en controle in de markt leidde tot projecten die vaak niet de beloofde milieuvoordelen opleveren en gaven carbon credits een slechte reputatie.
Het interessante is dat Microsoft zich niet alleen ten doel heeft gesteld om in 2030 klimaatneutraal te zijn, maar juist koolstofnegatief. Dit betekent dat Microsoft de broeikasgas (BKG)-uitstoot met meer dan de helft vermindert, de rest verwijdert en vervolgens tegen 2050 het equivalent van de historische uitstoot wil verwijderen.
Microsoft erkent hiermee dat de uitstoot van koolstofdioxide zo hoog is dat alleen uitstootbeperking niet meer toereikend is om ‘slechts’ anderhalve graad opwarming, het doel van het Parijse klimaatakkoord COP21, te bereiken; daarvoor is verwijdering van CO2 noodzakelijk.
Techreuzen omarmen carbon removal credits
Microsoft is niet als enige gigant gefocust op carbon removal credits, want samen met Google, Meta en Salesforce, bedrijven die elkaar doorgaans het licht in de ogen niet gunnen, kondigde het onlangs de oprichting aan van de Symbiosis Coalition, een signaal dat de grootste bedrijven ter wereld bereid zijn om te investeren in kwalitatief hoogwaardige carbon removal credits.
Een biljoenenmarkt: talloze oplossingen voor CO2-verwijdering, maar de kern is de duur van de CO2-verwijdering, uitgedrukt in jaren.
De stap van de techreuzen richting carbon removal credits heeft uiteraard ook een economische overweging. Het economische potentieel van de sector voor het verwijderen van koolstofdioxide is enorm. McKinsey schat de grootte van deze sector in 2050 op liefst 1.2 biljoen dollar, ofwel 1.200 miljard. Dit op basis van steeds strengere overheidsheffingen op CO2-uitstoot en snel verbeterende technologie.
Maar 2050 is nog ver. Relevant is daarom ook dat Morgan Stanley de markt voor carbon credits, waarvan het grootste deel gebaseerd zal zijn op CO2-verwijdering, al over zes jaar, in 2030, inschat op 100 miljard dollar. Nu wantrouw ik altijd prognoses met ronde getallen, maar in dit geval is er door klimaatopwarming een onmiskenbare noodzaak voor bedrijven om fors te investeren in CO2-verwijdering. Zonder leefbare planeet is het namelijk lastig geld verdienen.
Wat is uniek aan Tracer?
Sinds Hans Tobé en ik in 2016 Blue City Solutions oprichtten, na ons bezoek aan COP21 in Parijs, zochten we naar projecten die CO2-beperking op een rendabele manier kunnen versnellen; dus zonder subsidies of donaties. Met Tracer denken we een bijzondere oplossing te hebben gevonden waar, zonder, valse bescheidenheid, de wereld iets aan heeft.
Tracer is het antwoord op de vraag: hoe schaal je de carbon credit markt van klein, ondoorzichtig en zonder liquiditeit, naar enorm, transparant en liquide? Dat is bijzonder, want tot nu toe zijn de oplossingen namelijk óf liquide óf transparant. Óf efficiënt, óf betrouwbaar.
Het Tracer-ecosysteem: twee smart contracts, Tracer voor governance en Carrot voor tokenization en kwalificering van de carbon removal credit
Tracer’s oplossing is gebaseerd op een smart contract, een blockchain-toepassing, van Chief Technology Officer Philippe Tarbouriech. Voor de liefhebbers: de “secret sauce” is de combinatie van een fungible en een non-fungible token in hetzelfde smart contract waardoor het mogelijk wordt om kopers één portfolio te bieden met meerdere projecten als bron van de carbon removal credits.
Vergelijk het met een ‘mandje’ aandelen bij fondsbeleggers. Op die manier carbon removal credits kopen van verschillende bronnen was tot dusver niet mogelijk, wat deze markt een hel maakte voor bedrijven als Microsoft, Amazon, Apple etc die grote hoeveelheden credits inkopen. Hoe kunnen zij kwaliteit van de carbon removal credits waarborgen, vooral als ze wereldwijd bij diverse projecten inkopen waarbij de verwijdering bij elk project jaarlijks verschilt? Dat is tot dusver ondoenlijk en bemoeilijkt de groei van de markt.
Maar in plaats van alle documentatie van Tracer samen te vatten, lijkt het me nuttiger om mijn eigen analyse te delen.
Markt en oplossing zijn helder
Al bijna twintig jaar probeer ik elke innovatie te beoordelen door de bril van Guy Kawasaki, die elke startup terugbrengt tot tien slides. Toen Philippe me zijn idee van Tracer uitlegde, was het probleem dat Tracer oplost (de slecht functionerende markt van carbon removal credits), de waarde die het gebruikers brengt (transacties van hogere kwaliteit carbon removal credits tegen lagere beheerskosten) en de ‘underlying magic‘ (een open source smart contract dat de gehele levenscyclus van een carbon removal credit documenteert) snel duidelijk.
Wat altijd helpt: een enorm marktpotentieel met liquide klanten (Microsoft & Co hebben budget) en een nijpend probleem (klimaatverandering). Het bijzondere aan Tracer vind ik dat het grote kopers zoals Microsoft en Salesforce een oplossing biedt door volledige transparantie te leveren, door middel van een beoordelingsmodel gebaseerd op ‘persistentie‘; daarmee wordt gedoeld op de duur van de verwijdering van de koolstof.
Door die persistentie als belangrijkste factor te kiezen – want sommige projecten zorgen voor verwijdering van honderd jaar en anderen voor meer dan duizend jaar – wordt er ook gelijk voor gezorgd dat grote hoeveelheden CO2-verwijderingscredits eenvoudiger vergelijkbaar en dus verhandelbaar zijn.
Real world assets nieuwe fase in crypto, excuus, Web3
Als oude man ben ik lange tijd erg sceptisch geweest over het gebrek aan onderliggende waardecomponenten van crypto-projecten. Kort samengevat: er was niet meer dan vraag en aanbod.
Het aardige aan Tracer vind ik, bedrijfseconomisch bezien, dat er continu omzet wordt gemaakt uit de ‘echte’ wereld. Boston Consulting Group heeft een fascinerende studie verricht naar het soort ‘asset tokenization’ waarvan het Tracer-project een voorbeeld is.
‘Buy and burn’ klinkt vreemd, maar is een moderne manier om de gemeenschap te laten meedelen in succes.
Want een percentage van elke carbon removal credit die via het Carrot-smart contract wordt ‘getokenized’, wordt gebruikt om de Tracer-governance token in te kopen. Daardoor daalt het aantal Tracer tokens in circulatie en ontstaat een deflationair effect, zoals ook bij Ethereum het geval is. Simpel gezegd: opwaartse prijsdruk. En daar zijn mensen zowel buiten als binnen crypto, of Web 3 zoals we tegenwoordig moeten zeggen, erg op gesteld.
Tracer is open source en decentraal
Ooit maakte de Fin Linus Torvalds met het open source besturingssysteem Linux en een groep vrijwilligers een miljardenindustrie van gesloten besturingssystemen kapot, waardoor cloud computing vele malen goedkoper werd. Kort samengevat: zonder Linux geen Amazon, social media of Netflix en al helemaal geen AI.
Linux werd een inspiratie voor andere open source projecten zoals Ethereum, dat wel kampt met het imago dat het te centralistisch wordt geleid. Een alternatieve bestuursstructuur is de Decentralized Autonomous Organization (DAO), die Tracer gebruikt.
Het gaat te ver om de juridische details hiervan door te nemen, maar in de kern komt het erop neer dat de bezitters van Tracer tokens de belangrijkste beslissingen nemen. Er is geen bedrijf dat eigendom is van de software.
De Amerikaanse investeringsmaatschappij Andreessen Horowitz, bekend van investeringen in ondermeer Facebook, Twitter en Airbnb, heeft een juridisch kader geschetst voor DAO’s, maar Nederlanders zullen er veel elementen in herkennen van de ouderwetse verenigingsstructuur.
Deze decentrale aanpak is m.i. een elementair onderdeel van blockchain-technologie, waarvan nog veel te weinig gebruik wordt gemaakt.
Tracer DAO: one token, one vote.
Het verschil tussen tokens en aandelen
Als voormalig investeerder in startups heb ik zelf ondervonden hoe lang het meestal duurt voor er zelfs bij de succesvolle startups enig rendement terugkomt bij de aandeelhouders. Vijf tot tien jaar wachten is niet ongebruikelijk.
In Web3 zie ik het als voordeel dat er voor relatief weinig geld kan worden gestart en snel duidelijk wordt of een product aanslaat, zodat er niet jarenlang geld in een bodemloze put verdwijnt. Dus je probeert iets, je past waar nodig iets aan, maar dan is het ook: of stoppen, of een succes.
Daarbij is er, zoals bij Tracer, vaak de mogelijkheid om binnen een aantal maanden na de start in elk geval de initiële inleg eruit te halen. Tracer wordt gefinancierd via een gefaseerde tokenverkoop, waarbij de prijzen bij elke fase stijgen. Dit model is bedoeld om vroege kopers te belonen naarmate het project minder risicovol wordt.
Tracer private round: 0,75 cent USD per token, de helft van de prijs in de komende public sale.
Voordeel voor vroege kopers is dat ze ruim tien procent van hun tokens direct na de publieke verkoop zouden kunnen verhandelen, terwijl hun overige tokens onderhevig zijn aan een vesting-periode van een jaar. Een dergelijke aanpak getuigt in Web3 van een lange horizon en een serieuze aanpak.
Toegewijd team
Deze lange termijn visie is ook zichtbaar bij de tokens die het team zelf heeft gekocht in een vroege fase. Bijna twintig procent van de tokens zijn gereserveerd voor het team, waarbij er een zogeheten cliff geldt van een jaar. Dit betekent dat die tokens pas na een jaar vrij vallen en kunnen worden verhandeld, waarbij dit ook nog eens geldt voor slechts een derde van deze tokens; de vesting-periode voor de team tokens is zesendertig maanden.
Belangrijk: team en adviseurs hebben tokens die pas na een jaar kunnen worden verhandeld en dan nog slechts gedeeltelijk (33%)
Zonder ze te willen afschilderen als superhelden die eigenlijk een cape verdienen, is het wel relevant mijn persoonlijke betrokkenheid te duiden. Ik heb geen formele functie bij Tracer, maar heb als adviseur wel een rol gespeeld bij het samenstellen van het internationale team.
Zo heb ik CTO Philippe Tarbouriech voorgesteld aan Gert-Jan Lasterie, de Chief Business Officer (CBO) van Tracer, die ik nog kende uit de tijd dat ik een kleine aandeelhouder was in zijn bedrijf Flabber (bekend als thuishaven van de New Kids uit Maaskantje). Gert-Jan gaf mij ooit zijn boek over Cryptovaluta en heeft een belangrijke rol gespeeld bij het versnellen van mijn leercurve over crypto en blockchain.
CFO Hans Tobé, die jarenlang de internationale kantoren van het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (NCH) aanstuurde, heb ik ooit gekoppeld aan energie- en sustainability-expert Andrew Barbeau, die onze Amerikaanse partner en strateeg is geworden.
Opvallende namen zijn verder Hubert Shio-Hsien Tai, ooit één van de eerste honderd medewerkers bij eBay, die later als CTO en COO betrokken was bij de beursgang van twee Chinese internetgiganten; en niet te vergeten dr. Alberto Pace, de wetenschappelijk adviseur van Tracer, in het dagelijks leven werkzaam bij CERN als hoofd data management. Ik grap altijd dat het voor Alberto leuk is dat hij zich bij Tracer een keer met een serieus probleem kan bezig houden.
Allemaal mensen die ruimschoots hun sporen hebben verdiend, elk op hun eigen vakgebied, en geen types die binnenkort een spoedcursus ‘hoe word je snel rijk door meuk te dropshippen‘ zullen aanbieden. De komende maanden zullen er meer belangrijke samenwerkingen, teamleden en adviseurs worden bekend gemaakt.
Doe mee en… en wat?
Niets van wat ik zeg of schrijf is advies, het is slechts mijn mening. Ik heb zelf geen Bitcoin. Veel mensen staren zich blind op de 113% stijging van Bitcoin, de bijna 700% stijging van Solana of zelfs de ruim 20.000% stijging van memecoin Pepe in het laatste jaar, maar mijn advies luidt: doe dit alleen met geld wat je kunt missen en ga er voor je gemoedsrust ook vanuit dat je het kwijt bent.
Maar als Tracer succesvol wordt, dan krijg je waarschijnlijk vele malen meer terug dan je erin hebt gestoken. Daarnaast vind ik het zelf belangrijk dat Tracer een governance-token is, waardoor je met jouw tokens kunt stemmen over de belangrijke beslissingen. De strijd tegen klimaatopwarming is belangrijk genoeg om serieus over na te denken en ook serieus iets aan te willen bijdragen. Als je interesse hebt in Tracer, klik dan hier.
En alle opmerkingen, vragen of andere feedback hoor ik graag!
De reden dat deze nieuwsbrief later dan ooit verschijnt ligt in het feit dat ik urenlang lang heb zitten rekenen, want ik vertrouwde mijn rekensommen niet. De hond uitgelaten en toen nog een keer alles uitgerekend. Maar het resultaat blijft hetzelfde: wie vorig jaar de grootste tech-aandelen kocht, deed het qua rendement (+ 34%) slechter dan degene die focuste op AI-aandelen (96% stijging). Toch blijven zelfs AI-aandelen, al kies je de best presterende, ver achter bij de grote winnaar over het afgelopen jaar: crypto. En dan hadden we niet eens kritisch hoeven kiezen. Wie eind mei 2023 de negen grootste crypto tokens kocht, zou nu een rendement hebben behaald van 189%.
Mijn Spotlight 9, bestaand uit de grootste techaandelen en twee leidende cryptos, Bitcoin en Ethereum: gemiddeld +71% in het laatste jaar
Nvidia: technisch wonder en beursmirakel
Exact een jaar geleden schreef ik voor het eerst over Nvidia, dat toen 64% omzetstijging boekte ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2022. Nvidia presenteerde deze week jubelende kwartaalcijfers, met een omzetstijging van 262% en een oogverblindende winststijging van 462%. Het leek me een goed moment om Nvidia te vergelijken met andere techaandelen, AI-bedrijven en de grootste cryptos.
Wie met een nog iets langere lens naar Nvidia kijkt, bijvoorbeeld naar het aandeel sinds de beursgang van Nvidia begin 1999, zal net als ik verbluft zijn dat de aandelen zijn gestegen van een gesplitste prijs van $0,25 naar meer dan $939, wat een onvoorstelbare winst van 375.500% vertegenwoordigt. Driehonderdvijfenzeventigduizend procent. En een half.
Veel beleggers vonden Nvidia vorig jaar overgewaardeerd, met koerswinst-verhoudingen boven de zestig. De meeste techbeleggers hebben ook weinig op met crypto. Dus het vermoeden is dat heel weinig beleggers ‘mijn’ Spotlight 9 hebben gevolgd. Toegegeven: ik zelf ook niet! De deze week aangekondigde 10 for 1 stock split (1 kopen, 10 aandelen krijgen) maakt het aandeel NVDA veel toegankelijker voor kleine beleggers.
Haal je Nvidia, Bitcoin en Ethereum weg uit mijn (uiteraard zeer arbitraire) Spotlight 9, dan is het rendement van Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft en Tesla slechts 34%. Veel zogenaamde insiders hebben het vaak over FAANG (Facebook/Meta, Apple, Amazon, Netflix en Google/Alphabet), maar ik begrijp werkelijk niet waarom Netflix wel in dat zogenaamde mandje digitale marktleiders staat en Microsoft niet? Het is het grootste bedrijf ter wereld in marktwaarde en ook nog eens 49% aandeelhouder in OpenAI.
Ik dwaal af. De 34% koerswinst van Spotlight 9 aandelen zonder Nvidia, Bitcoin en Ethereum is uiteraard helemaal niet verkeerd. Maar wie gewoon een S&P 500 tracker had gekocht, maakte ook een zeer fijne 26.14% winst. Met lagere kosten en minder gedoe.
Het mandje aandelen dat ik heb samengesteld als ‘AI-aandelen’: 96.33% rendement in het laatste jaar
AI-aandelen verslaan Big Tech
Begin dit jaar probeerde ik met de AI Spotlight 9 een soort tegenhanger van Big Tech te maken, om hun prestaties snel te kunnen vergelijken. Alleen: Nvidia en Microsoft zijn de grootste spelers in AI en horen dus ook in de AI Spotlight 9, naast AMD, Broadcom, Crowdstrike, Gigabyte, Palantir, Snowflake en Super Micro.
Het is opvallend dat Super Micro het met liefst 303% koerswinst beter heeft gedaan dan Nvidia, met ‘slechts’ 173%. Simpelweg omdat Super Micro ondergewaardeerd was, onbekender en nu waarschijnlijk een tikje is overgewaardeerd.
Hoe heet de markt voor AI-bedrijven is, blijkt wel uit het feit dat wie op 1 januari dit mandje kocht van negen zeer subjectief door mij gekozen aandelen, die naar mijn mening profiteren van de AI-golf, liefst 64% rendement zou hebben geboekt. (Ik weet dat in elk geval één lezer het hele maandje heeft gekocht, maar opnieuw: zelf ben ik het niet.)
Om deze 64% in perspectief te plaatsen: dat is een rendement binnen vijf maanden, ten opzichte van 34% in een geheel jaar van de Big Tech aandelen in mijn ‘ouderwetse’ Spotlight 9: Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft en Tesla.
Niet AI, maar crypto eats the world
Heel even voelde ik me daarom slim, tot ik begon aan het derde ‘mandje’: crypto. Het blijkt het oude liedje. Als je poker speelt en je weet niet wie de sufferd aan tafel is, dan ben je het zelf. Let op:
De negen grootste cryptos gemeten naar marktwaarde in het laatste jaar: +189% en Solana als uitschieter met 750% stijging.
Dit zijn de prestaties van de negen grootste cryptocurrencies, gemeten naar marktwaarde, in de laatste 365 dagen. Toegegeven: het helpt dat deze meting plaatsvindt binnen 48 uur na de onverwachte goedkeuring van een Ethereum ETF door de Amerikaanse monetaire waakhonden, waarna de koersen opveerden.
Maar zelfs zonder deze recente wind in de rug is de cryptomarkt het laatste jaar enorm gestegen. De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik het niet zag aankomen. Maar al dat lezen van white papers, jaarverslagen, interviews met topmensen en klanten ten spijt; ik had gewoon een mandje met de tien grootste cryptos moeten kopen en 189% koerswinst gemaakt zonder te hoeven nadenken. Let vooral op Solana, dat 750% steeg in een jaar!
Biden staakt strijd tegen crypto
De cryptomarkt heeft van alle kanten de wind mee. De rente doet niets geks en Donald Trump heeft al aangekondigd dat onder zijn bewind de cryptomarkt geen strobreed in de weg zal worden gelegd, tot grote irritatie van het Democratische kamp.
Het probleem voor de Democraten is dat de voortdurende tegenwerking van de cryptomarkt geen stemmen oplevert, maar wel stemmen kost. Politiek is dat een nutteloze strategie. Biden gaat dus geheid inbinden en de plotselinge goedkeuring van een Ethereum ETF kan niet los worden gezien van de nieuwe politieke windrichting.
Intussen blijft wel de vraag welke toepassingen daadwerkelijk innovatief zijn en enig nut hebben. Web3 games krijgen nog steeds veel aandacht, maar verkeren nog altijd in incubatiefase.
Wie zich verdiept in de ontwikkelingen in blockchain komt vaak de term RWAs tegen: Real World Assets, waar BlackRock grote belangstelling voor lijkt te hebben. Denk daarbij aan het tokenizen van bijvoorbeeld obligaties, vastgoed of, zoals het Tracer-project beoogt: carbon removal credits.
Afgelopen donderdag sprak ik met Chief Business Officer Gert-Jan Lasterie en Chief Technology Officer Philippe Tarbouriech in een webinar van ongeveer 45 minuten, dat hier is terug te zien.
Geoffrey Hinton: “Kans op bedreiging op uitstervingsniveau: 50-50” Beeld gemaakt met Midjourney.
“We wisten dat de wereld niet hetzelfde zou zijn. Een paar mensen lachten, een paar mensen huilden, de meeste mensen waren stil.”
Aan deze uitspraak van J. Robert Oppenheimer, over de reacties op de eerste test van de atoombom, moest ik deze week denken toen OpenAI de wereld verbaasde met de introductie van GPt-4o en een paar dagen later de twee topmensen bij het bedrijf op het gebied van veiligheid ontslag namen.
Het vertrek bij OpenAI van Ilya Sutskever en Jan Leike, de twee sleutelfiguren op het gebied van AI-veiligheid, roept de vraag op of we over enkele decennia op deze week terug zullen kijken en ons afvragen hoe het mogelijk was dat, ondanks de duidelijke tekenen van de potentiële gevaren van geavanceerde AI, de wereld meer onder de indruk was van het vermogen van GPT-4o om een slaapliedje te zingen?
GPT-4o vooral aanval op Google
Het meest opvallend aan GPT-4o is de manier waarop het combinaties van tekst, audio en afbeeldingen kan begrijpen en zelf genereren. Het reageert op audio even snel als een mens, de prestaties voor tekst in niet-Engelse talen zijn aanzienlijk verbeterd en het is nu de helft goedkoper om te gebruiken via de API.
De vernieuwing zit vooral in deze manier waarop mensen kunnen omgaan met GPT-4o, zonder dat de resultaten inhoudelijk kwalitatief sterk zijn verbeterd. Het product is nog half af en waar de wereld maandag naar keek was grotendeels een demonstratie die nog niet klaar is voor grootschalig gebruik, maar de enorme potentie was overduidelijk.
Siervelgen op een Leopard-tank
Het ligt niet in de lijn der verwachting dat de wereld binnenkort vergaat omdat GPT-4o in allerlei talen slaapliedjes kan zingen; maar wat elk weldenkend mens wel zorgen moet baren, is dat OpenAI deze introductie een dag deed voor Google I/O, de Libelle Zomerweek van Google, om aan de wereld te tonen dat de aanval nu frontaal is geopend.
Google staat onder grote druk, voor het eerst in het bestaan van de zoekgigant. Het heeft nauwelijks een financiële of emotionele relatie met het gros van zijn gebruikers, die met een paar muisklikken net zo snel naar OpenAI’s GPT’s kunnen overstappen als ooit Altavista overkwam toen Google vele malen beter bleek.
Het gevaar dat de concurrentiestrijd van OpenAI tegen Google met zich meedraagt, is dat versneld allerlei toepassingen op de markt komen waarvan de gevolgen nog niet goed zijn te overzien. Bij GPT-4o valt het mee, maar het lijkt er steeds meer op alsof OpenAI ook voortgang maakt op het gebied van AGI, ofwel kunstmatige algemene intelligentie, een vorm van AI die even goed of beter presteert dan mensen bij de meeste taken. AGI bestaat nog niet, maar het creëren ervan is een deel van de missie van OpenAI.
Bij de doorbraak van sociale media is gebleken dat met name de invloed op de geestelijke gesteldheid van jongeren en destabilisering van de westerse samenleving door grootschalig gebruik van gevaarlijke bots en click-farms, volledig werd onderschat. Slaapliedjes van GPT-4o kunnen net zo irrelevant blijken als siervelgen op een Leopard-tank. Voor wie denkt dat ik overdrijf, raad ik aan The Social Dilemma te bekijken op Netflix.
Google heeft inmiddels een volledige reorganisatie ondergaan in antwoord op de dreiging van OpenAI. Aanvoerder van het AI-team van Google is Demis Hassabis, ooit mede-oprichter van DeepMind, dat hij in 2014 aan Google verkocht. Aan Hassabis de taak om Google te leiden naar AGI.
Zo jutten Google en OpenAI elkaar op tot… tot wat, eigenlijk? Als deepfakes van tien jaar geleden overleden mensen al werden ingezet tijdens verkiezingen in India, wat kunnen we dan verwachten rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen?
Ilya Sutskever reden breuk tussen Musk en Page
In november schreef ik uitgebreid over de waarschuwingen die Sutskever en Leike, de experts die nu bij OpenAI zijn opgestapt, in het verleden herhaaldelijk hebben geuit. Om een indruk te geven hoe hoog de absolute top van de technologie-wereld Ilya Sutskever inschat: Elon Musk en mede-oprichter van Google Larry Page hebben hun vriendschap verbroken over Sutskever.
Musk zei hierover in de podcast van Lex Fridman: “Het was vooral Demis Hassabis aan de ene kant en ik aan de andere kant, beiden probeerden we Ilya te rekruteren, en Ilya twijfelde. Uiteindelijk stemde hij ermee in om bij OpenAI te komen. Dat was een van de moeilijkste rekruteringsslagen die ik ooit heb meegemaakt, maar dat was echt de sleutel tot het succes van OpenAI.”
Musk vertelde ook hoe hij thuis bij Larry Page, mede-oprichter van Google en toenmalig CEO, praatte over AI-veiligheid: “Larry gaf niets om AI-veiligheid, of in ieder geval deed hij dat toen niet. Op een gegeven moment noemde hij me een speciesist omdat ik pro-mens was. En ik zei: ‘Wel, in welk team zit jij dan, Larry?'”
Het baarde Musk zorgen dat Google in die tijd DeepMind al had overgenomen en “waarschijnlijk twee derde van alle AI-onderzoekers in de wereld had. Ze hadden in feite oneindig veel geld en rekencapaciteit, en de man aan de leiding, Larry Page, gaf niets om veiligheid.”
Toen Fridman suggereerde dat Musk en Page misschien weer vrienden zouden kunnen worden, antwoordde Musk: “Ik zou graag weer vrienden willen zijn met Larry. Echt, het breken van de vriendschap was vanwege OpenAI, en specifiek denk ik dat het belangrijkste moment het recruteren van Ilya Sutskever was.” Musk noemde Sutskever ook nog “een goed mens—slim, goed hart.”
Die omschrijvingen lees je vaker over Sutskever, maar zelden over Sam Altman. Het is interessant om iemand te beoordelen op diens daden, niet op gelikte soundbites of toffe tweets. Kijken we iets verder naar Altman’s werk, dan ontstaat er een heel ander beeld dan van Sutskever. Met name Worldcoin, waarin mensen wordt opgeroepen hun oogbol in te leveren voor een paar muntjes, is ronduit zorgwekkend, maar Altman gelooft er heilig in.
Ik probeerde meer te leren over het werk van de ook bij OpenAI opgestapte Duitser Jan Leike, die minder bekend is dan Sutskever, maar de Substack van Leike is een absolute aanrader voor wie iets verder wil kijken dan een persbericht of een tweetje, evenals zijn persoonlijke website met links naar zijn publicaties.
Leike nam op X geen blad voor de mond bij zijn vertrek, hoewel het hardnekkige gerucht gaat dat arbeidscontracten bij OpenAI het mogelijk maken, of mogelijk maakten, om alle OpenAI-aandelen af te pakken als een werknemer na vertrek iets over OpenAI naar buiten brengt. (Maar na je dood mag je doen wat je wil.)
Ik heb hier voor de leesbaarheid de tweets van Leike over zijn vertrek samengevat, de dik gedrukte stukken zijn van mijn hand:
“Gisteren was mijn laatste dag als hoofd van alignment, superalignment lead en executive bij OpenAI. Het verlaten van deze baan is een van de moeilijkste dingen die ik ooit heb gedaan, omdat we dringend moeten uitvinden hoe we AI-systemen die veel slimmer zijn dan wij kunnen sturen en controleren.
Ik ben bij OpenAI gekomen omdat ik dacht dat dit de beste plek ter wereld zou zijn om dit onderzoek te doen. Echter, ik ben het al geruime tijd oneens met het leiderschap van OpenAI over de kernprioriteiten van het bedrijf, totdat we uiteindelijk een breekpunt bereikten.
Ik geloof dat veel meer van onze bandbreedte besteed zou moeten worden aan het voorbereiden op de volgende generaties van modellen, aan veiligheid, monitoring, paraatheid, veiligheid, adversarial robuustheid, (super)alignment, vertrouwelijkheid, maatschappelijke impact en aanverwante onderwerpen.
Deze problemen zijn behoorlijk moeilijk om goed aan te pakken, en ik ben bezorgd dat we niet op het juiste pad zitten om dit te bereiken. De afgelopen maanden heeft mijn team tegen de wind in gevaren.
Soms worstelden we met het verkrijgen van rekenkracht en het werd steeds moeilijker om dit cruciale onderzoek gedaan te krijgen. Het bouwen van slimmere-dan-menselijke machines is een inherent gevaarlijke onderneming.
OpenAI draagt een enorme verantwoordelijkheid namens de hele mensheid. Maar in de afgelopen jaren hebben veiligheidscultuur en -processen plaatsgemaakt voor glimmende producten.
We zijn al veel te laat om ongelooflijk serieus te worden over de implicaties van AGI. We moeten prioriteit geven aan de voorbereiding hierop zo goed als we kunnen.
Alleen dan kunnen we ervoor zorgen dat AGI ten goede komt aan de hele mensheid. OpenAI moet een safety-first AGI bedrijf worden.”
Hoezo ‘worden’? Ai heeft de potentie om de wereld grondig te destabiliseren en OpenAI maakt blijkbaar onveilige producten? En hoe kan een bedrijf dat tientallen miljarden dollars ophaalt van investeerders zoals Microsoft, niet genoeg rekenkracht ter beschikking stellen aan de afdeling die gaat over veiligheid?
“Kans op bedreiging op uitstervingsniveau: 50-50”
Gisteren wees de peetvader van de AI, Geoffrey Hinton, bij de BBC opnieuw op de gevaren van grootschalig AI-gebruik:
“Mijn gok is dat er tussen vijf en twintig jaar vanaf nu een kans van vijftig procent is dat we het probleem zullen moeten confronteren van AI die probeert de controle over te nemen.
Dit zou leiden tot een bedreiging op uitstervingsniveau voor mensen omdat we een vorm van intelligentie zouden kunnen hebben gecreëerd die gewoon beter is dan biologische intelligentie… Dat is erg zorgwekkend voor ons.”
AI zou kunnen evolueren om de motivatie te krijgen om meer van zichzelf te maken en zou autonoom een subdoel kunnen ontwikkelen om controle te krijgen.
Volgens Hinton is er al bewijs dat grote taalmodellen (Large Language Models, LLM’s, zoals ChatGPT) ervoor kiezen om misleidend te zijn. Ook wees HInton op recente toepassingen van AI om duizenden militaire doelwitten te genereren: “Waar ik me het meest zorgen over maak, is wanneer deze AI autonoom de beslissing kan nemen om mensen te doden.”
Hinton denkt dat iets vergelijkbaars als de Conventies van Genève – de internationale verdragen die wettelijke normen voor humanitaire behandeling in oorlog vaststellen – nodig zijn om het militaire gebruik van AI te reguleren. “Maar ik denk niet dat dat zal gebeuren totdat er zeer nare dingen zijn gebeurd.”
Het zorgwekkende is dat Hinton vorig jaar vertrok bij Google, naar verluidt vooral omdat, net als OpenAI, ook Google het niet zo nauw neemt met de veiligheidsmaatregelen bij de ontwikkeling van AI. Het lijkt bij beide kampen een gevalletje van ‘we metselen de brug terwijl we eroverheen rennen.’
Achter het titanengecht tussen Google en OpenAI, gesteund door Microsoft, gaat dus een moderne variant schuil van de historische strijd tussen de rekkelijken en de preciezen, met aan de ene kant de commerciëlen onder aanvoering van Sam Altman en Demis Hassabis en aan de andere kant de veiligheidsexperts zoals Ilya Sutskever, Jan Leike en Geoffrey Hinton. Een cynicus zou zeggen: een strijd tussen pyromanen en brandweerlieden.
Universeel Basis Inkomen als gevolg van AI?
Het opvallende is dat de media in berichten over de waarschuwingen van Hinton, vooral zijn gefocust op zijn oproep tot invoering van een Universeel Basis Inkomen (UBI). Terwijl als dezelfde man zegt dat er een kans bestaat van vijftig procent op beëindiging van al het menselijk leven op aarde, de noodzaak van een inkomen eveneens met vijftig procent afneemt.
De gedachte achter de veel gemaakte koppeling tussen de opmars van AI en een UBI, is dat AI zoveel banen gaat elimineren dat er grootschalige werkloosheid en armoede zal ontstaan, terwijl de door AI gecreëerde economische waarde vooral terechtkomt bij bedrijven als OpenAI en Google.
Dan komen we weer bij OpenAI’s CEO Sam Altman, die denkt dat Worldcoin daarop het antwoord is. Via een vooralsnog onnavolgbare gedachtenkronkel moeten we volgens Altman allemaal bij Worldcoin onze iris laten scannen. Daardoor krijgen we een paar Worldcoin-muntjes en kunnen we in een door AI gedomineerde toekomst aantonen dat we mensen zijn en geen bots. En die muntjes zijn dan ons Universeel Basis Inkomen, of zoiets. Echt geen touw aan vast te knopen.
Daarom terug naar J. Robert Oppenheimer voor een tweede citaat:
“Uiteindelijk is er geen sprake van een ‘goed’ of ‘slecht’ wapen; er zijn alleen de toepassingen waarvoor ze worden gebruikt.”
Maar wat als over de toepassingen niet meer wordt beslist door mensen, maar door een vorm van AI? Voor dat scenario waarschuwen Ilya Sutskever, Jan Leike en Geoffrey Hinton.
Voor wie denkt dat we ons gezien deze somber stemmende vooruitblikken beter kunnen terugtrekken in een hutje op de hei of op een onbewoond eiland, is er meer slecht nieuws: klimaatverandering, met als gevolg weg hei en een door de stijgende zeespiegel overstroomd eiland.
Ik scherts, want ik denk niet dat het te laat is om klimaatverandering tegen te gaan. Eerder schreef ik over de snel ontwikkelende koolstofverwijderings-industrie. Daarin ontstaan door blockchain-technologie oplossingen waardoor vrijwel iedereen kan deelnemen aan de technologische ontwikkelingen en als gevolg daarvan ook mee kan delen in de winst.
Neem ter vergelijking OpenAI; daarin is behalve het personeel alleen ’s werelds meest waardevolle bedrijf Microsoft de grootaandeelhouder, samen met een paar miljardairs en grote venture capitalfondsen. Er is geen toegang tot participatie in het bedrijf voor anderen, totdat het bedrijf beursgenoteerd is; maar omdat OpenAI juist door Microsoft wordt gefinancierd heeft het geld zat en kan een beursgang nog jaren duren. Plus: de echte grote meevaller hebben de eerste aandeelhouders dan al te pakken.
In de nieuwste generatie blockchain-projecten, die over het algemeen veel serieuzer zijn dan voorheen, wordt op een volgens mij sympathieke wijze aan het grote publiek de kans geboden om mee te doen, maar toch hoef je bij succes geen jaren te wachten tot je in elk geval je inleg kunt terugverdienen. Meer informatie over Tracer in de two pagers, in het Nederlands, Engels en Chinees – want je kunt ze maar beter te vriend houden.
Deze week bespreek ik dit met het team van Tracer in twee webinars, waarvoor ik je graag uitnodig. Allereerst op 22 mei in het Nederlands en op 23 mei in het Engels, allebei om 17 uur. Aanmelden kan hier.
De eerste webinar, met CBO Gert-Jan Lasterie, gaat vooral over de hooggespannen verwachtingen van ondermeer McKinsey, Morgan Stanley en BCG en de wijze waarop participanten in het ecosysteem profiteren van de groeiende markt in ‘carbon removal credits’, terwijl we de tweede dag met CTO Philippe Tarbouriech ingaan op de wijze waarop het hele ecosysteem wordt samengevoegd in één open source smart contract.
Mijn persoonlijke interesse ligt behalve bij het onderwerp, klimaatverandering op eigen kracht, zonder subsidies, ook in de organisatievorm. Tracer maakt gebruik van een DAO, een Decentralized Autonomous Organization, waarbij de eigenaren van de muntjes alle belangrijke beslissingen nemen zoals over het bestuur, de verdeling van de opbrengsten, de uitgifte van ‘vergunningen’ om carbon removal credits te munten enzovoort. Ook daarin was de gemengde bestuursvorm van OpenAI, met een stichting en een bv die juist winst wil maken, een voorbeeld van hoe het niet moet.
Dat en nog veel meer komt aan bod in de eerste Tracer-webinars. Als je serieuze belangstelling hebt om te participeren in Tracer, laat het me weten dan maken we een afspraak. De komende twee weken ben ik in Nederland en Singapore, want het is alweer bijna tijd voor de altijd boeiende ATX Summit.
Fijne Pinksterdagen en tot volgende week, of misschien zie ik je in een webinar?
Mammoth in IJsland: een voorbeeld van direct air capture (DAC) en koolstofopslag
Decarbonisatie, het verwijderen van koolstof, is uitgegroeid tot een kritiek instrument in de strijd tegen klimaatverandering, maar het lijkt ook veelbelovend als middel voor wereldwijde economische versnelling.
Als dat niet klinkt als een zin die ik vlot uit mijn toetsenbord laat rollen, dan klopt dat: het is een citaat uit het uitstekende rapport van McKinsey: ‘Carbon removals: how to scale a new gigaton industry.’ Dit rapport uit december vorig jaar had ik gemist, tot ik afgelopen week deze fascinerende podcast van McKinsey-mensen beluisterde en zocht naar meer informatie.
McKinsey focust op CO2 verwijdering
De altijd kritische McKinseyianen vinden vast dat ik hun onderzoek tekort doe in mijn samenvatting, maar uit hun rapport en de podcast kunnen een paar conclusies worden getrokken:
Koolstofkredieten spelen een cruciale rol bij het behalen van de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs (COP21). Koolstofkredieten stellen bedrijven in staat hun uitstoot te compenseren en klimaatneutraliteit te bereiken. Voor elke ton CO2 die een bedrijf reduceert of voorkomt, kan een krediet worden uitgegeven dat verhandeld wordt op de koolstofmarkt. Dit stimuleert innovatie en groene technologieën.
Er is grote twijfel over de kwaliteit van veel van de huidige koolstofkredieten, met name van het type oerbos waarbij credits worden uitgegeven voor het niet omhakken van bomen die er al jarenlang staan.
Op technologie gebaseerde verwijderings-methoden worden steeds belangrijker en zelfs goedkoper, dan natuurlijke oplossingen zoals herbebossing.
De capaciteit voor CO2-verwijdering (CDR genoemd, voor carbon dioxide removal) is nog ver van de benodigde gigaton-schaal om rond 2050 een CO2 neutrale wereld te bereiken.
Er is behoefte aan meer transparantie bij het verifiëren van de echtheid en duur van CO2-verwijdering, het vergroten van de liquiditeit voor efficiëntere handel, en het standaardiseren van kwaliteits- en validatieprocessen over verschillende markten. Het aanpakken van deze problemen zal de integriteit van carbon credits vergroten, scepsis verminderen en de markt vergroten.
McKinsey zou McKinsey niet zijn, als het rapport dat ze produceren niet een gigantische markt zou betreffen: en jawel, volgens de kritische McKinsey-geesten wordt deze CDR markt van technologie die CO2 verwijdert, liefst $1.2 biljoen groot: twaalfduizend miljard. In 2050 weliswaar, maar ik houd ze eraan.
De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik zo opgetogen ben over het rapport en de podcast van McKinsey, omdat ik een project steun dat precies de geïdentificeerde problemen aanpakt en helpt een markt te ontwikkelen die volgens McKinsey dus tot een nieuwe gigaton-industrie uitgroeit: Tracer.
Tracer is het antwoord op de vraag: hoe schaal je de carbon credit markt van klein, ondoorzichtig en zonder liquiditeit, naar enorm, transparant en liquide? Dat is bijzonder, want tot nu toe zijn de oplossingen namelijk óf liquide óf transparant. Óf efficiënt óf betrouwbaar.
Tracer lost dat op met de elegantie van één smart contract, waarbinnen – dat moet gezegd – wel het maximale wordt gehaald uit wat er momenteel mogelijk is qua smart contracts. Voor de liefhebbers: de “secret sauce” is de combinatie van een fungible en een non-fungible token in hetzelfde smart contract waardoor het mogelijk wordt om kopers één portfolio te bieden met meerdere projecten als bron van de koolstofkredieten.
Vergelijk het met een ‘mandje’ aandelen bij fondsbeleggers. Op die manier carbon credits kopen van verschillende bronnen was tot dusver niet mogelijk, wat deze markt een hel maakte voor bedrijven die grote hoeveelheden credits inkopen.
Persistentie is de sleutel
Zo verzuchtte vorige week tijdens de GenZero Summit in Singapore de Chief Impact Officer van Salesforce, Suzanne DiBianca, dat ze bij aankoop van carbon credits voor miljoenen dollars als documentatie ‘een paar PDF-jes en met wat geluk nog een Excel-spreadsheet’ ontvangt. Alsof het 1998 is, maar dan in een miljardenmarkt!
Het bijzondere aan Tracer vind ik dat het grote kopers zoals Salesforce een oplossing biedt die juist wel de gevraagde volledige transparantie levert, door middel van een beoordelingsmodel gebaseerd op ‘persistentie‘; daarmee wordt gedoeld op de duur van de verwijdering van de koolstof. Door die persistentie als belangrijkste factor te kiezen – want sommige projecten zorgen voor verwijdering van honderd jaar en anderen van tienduizend jaar – wordt er ook gelijk voor gezorgd dat grote hoeveelheden CO2-verwijderingscredits makkelijk vergelijkbaar en dus verhandelbaar zijn.
Combineer dat met een makkelijk te begrijpen business model om het ecosysteem uit te bouwen (een percentage van het aantal gecreëerde carbon removal credits bij gebruik van het smart contract) en houders van de TRCR governance-token te belonen voor hun bijdragen, en je hebt een propositie waar ik wel van opknap.
Mij wel bellen
Ik deel dit niet alleen omdat het zelden voorkomt dat ik het zo hartgrondig eens ben met de McKinsey-mensen, die vaak enorm uitblinken in achteraf de toekomst goed voorspellen. Ik bedoel: zoek maar een McKinsey rapport uit pakweg 1994 waarin de doorbraak van het internet wordt voorspeld… precies. Maar ik dwaal af.
Want ik deel deze informatie vandaag omdat Tracer de mogelijkheid biedt om voor 31 mei tegen een early movers-fee mee te doen, dat is blijkbaar blockchain speak voor ‘zacht-prijsje-als-je-snel-bent-vriend’, voordat de public sale deze zomer start.
De eerste informatie over hoe je kunt mee doen met Tracer staat hier in het Nederlands en hier in het Engels. Ik ken het internationale team, dat onder aanvoering staat van Chief Business Officer Gert-Jan Lasterie (Flabber, Coolblue, Mediahuis en auteur van dit standaardwerk over cryptovaluta) en verder bestaat uit specialisten uit de VS, Frankrijk, Singapore en Taiwan.
Schroom niet om contact met mij op te nemen, want al ben ik geen expert in deze materie, ik licht graag toe waarom ik Tracer zo fanatiek ondersteun en mensen uitnodig hetzelfde te doen.
Deze week vonden twee schijnbaar onvergelijkbare congressen plaats: het Singaporese staatsfonds Temasek organiseerde EcoSperity in Singapore en in het verzonken Dubai werd Token 2049 gehouden, het halfjaarlijkse feestje van de cryptofans. In Dubai ging het vooral over Bitcoin en in Singapore over koolstofkredieten, carbon credits. Twee ondoorzichtige, matig gereguleerde markten die vanwege hun onmiskenbare nut toch miljarden van investeerders aantrekken.
De week van de Bitcoin-halving tijdens de GenZero klimaatconferentie
Zelf was ik in Singapore bij de Climate Summit 2024, onderdeel van EcoSperity, georganiseerd door Temasek-dochter GenZero, dat met vijf miljard dollar probeert investeringen te doen die klimaatverandering tegengaan. Het ging bij deze klimaatconferentie afgelopen week vaak over de twijfel die in de ‘climate tech-sector‘ is ontstaan over de kwaliteit van carbon credits sinds The Guardian en Die Zeit er vorig jaar vernietigende artikelen over publiceerden.
In plaats van fossiele brandstoffen uit te faseren, zijn er jaren verloren gegaan en is enorm veel geïnvesteerd in de vage koolstofcompensatieschema’s die koolstof verhandelen, beperken en opvangen, zonder de CO2-uitstoot die zorgt voor de klimaatopwarming daadwerkelijk te verminderen.
De vrijwillige markt voor carbon credits (voluntary carbon market, VCM) is naar schatting zo’n twee miljard dollar per jaar groot en bestaat uit een complex netwerk van ontwikkelaars, registers, handelaren, makelaars en investeerders, waardoor het lastig is om de effectiviteit van compensatieprojecten vast te stellen.
Een dor park verwijdert geen CO2
Eerder trok komiek John Oliver, de Engelstalige tegenhanger van Arjen Lubach maar dan met slechter haar, in zijn show Last Week Tonight fors van leer tegen de luchtfietserij in carbon credits die vooral was ontstaan na COP21, de klimaatconferentie in Parijs. Daar spraken in 2015 bijna tweehonderd landen af dat carbon credits het belangrijkste instrument zijn om de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad.
Ik was een aantal dagen aanwezig bij COP21 in Parijs en heb toen uren geluisterd naar experts die uitlegden hoe het ‘beperk en verhandel’-systeem zou gaan leiden tot minder CO2-uitstoot, maar begreep er weinig van. Helaas terecht, want uit onderzoek blijkt dat bosbouwcompensatieprojecten, goedgekeurd door ’s werelds grootste certificeringsinstanties en gebruikt door Disney, Shell, Gucci en andere grote bedrijven, grotendeels waardeloos zijn en de opwarming van de aarde zelfs kunnen verergeren.
De recente kritische mediageluiden hebben veel effect gehad, want de tijd dat een leipe dictator een dor park kon aanwijzen waarvan vervolgens de niet bestaande carbon credits meerdere keren werden verkocht aan bijvoorbeeld een niets vermoedende Europese boerenleenbank, waarna de bomen alsnog werden gekapt en het hout verkocht, lijkt voorgoed voorbij.
Er heerst brede consensus dat compensaties uitsluitend emissies moeten compenseren die onmogelijk te vermijden zijn. De focus moet echter liggen op manieren om CO2 blijvend uit de atmosfeer te halen, want alleen beperking van uitstoot is niet genoeg. Projecten die CO2 permanent verwijderen leveren geen carbon credits op, maar de veel relevantere carbon removal credits.
Juist door het ontstaan van carbon removal credits is de verwachting van onder andere Morgan Stanley dat de markt van carbon credits in 2030 zal zijn vervijftigvoudigd naar honderd miljard dollar. De gedachte is simpel: koolstof wordt steeds duurder, want fiscaal zwaarder belast, hetgeen in combinatie met hogere kwaliteit carbon removal credits zal leiden tot veel meer vraag tegen een hogere prijs, die wordt opgelegd door overheden.
Met excuses voor alle afkortingen, want mensen in deze tak van sport zeggen liefst dat hun lupa in de liboza zit in plaats van lunchpakket in de linkerbovenzak, maar goede voorbeelden van carbon removal projecten zijn:
Bio-energie met afvang en opslag van koolstof (BECCS): Deze technologie vangt CO2-uitstoot van biomassacentrales af en slaat deze ondergronds op.
Directe Luchtcaptatie (DAC): Dit zijn technologieën die koolstofdioxide rechtstreeks uit de lucht afvangen. De opgevangen koolstof kan vervolgens ondergronds worden opgeslagen of worden gebruikt voor de productie van koolstofarme brandstoffen.
Oceaan fertilisatie, of oceanische bemesting (OF): Oceanische bemesting omvat het toevoegen van voedingsstoffen, meestal ijzer, aan de oceaan met het doel de groei van fytoplankton te stimuleren; en voor wie net als ik niet geheel thuis is in de magische wereld van fytoplankton, dat zijn microscopische zeeplanten die koolstofdioxide opnemen door fotosynthese. Wanneer dit fytoplankton sterft en naar de oceaanbodem zinkt, kan het de vastgelegde koolstof meedragen en deze voor lange perioden opslaan.
Hoewel er nog meer onderzoek moet worden gedaan naar mogelijke lange termijn effecten van oceaan fertilisatie, lijkt dit een zeer goedkope en effectieve manier om koolstof te verwijderen en klimaatopwarming tegen te gaan.
Voor wie meer wil weten over de noodzaak van carbon credits en de problematiek rond de kwaliteit ervan, heb ik dit artikel geschreven met korte samenvattingen van zeven relevante publicaties van ondermeer Morgan Stanley, Harvard Business Review en S&P Global.)
Bron: IEA
Hoe realiseren en financieren we CO2 opvang?
Bedrijven richten zich, met het naderen van hun streefdata voor ‘net zero’-emissies, steeds meer op carbon credits om hun doelstellingen te behalen. Op dit moment is de markt voor carbon credits met eerder genoemde twee miljard dollar wereldwijd echter veel te klein om de volledige impact van bedrijven op het milieu te verkleinen.
Het kwam in eerste instantie vreemd over dat juist Sharp, die de miljarden beheert van twee van ’s werelds grootste investeerders, een oproep doet aan andere bedrijven om ontwikkelaars van klimaattechnologie te financieren. Maar ze had een punt, dat werd geïllustreerd door Henrik Wareborn van het duurzame brandstoffentechnologiebedrijf Velocys.
Wareborn sloot een liefst 15-jarige afnameovereenkomst met Southwest Airlines. Deze overeenkomst werd al in november 2021 getekend, jaren voordat Velocys’ bioraffinaderij commercieel brandstof gaat leveren. Southwest Airlines financiert dus feitelijk de creatie van klimaat-technologie die het zelf gaat gebruiken.
Sharp noemde als tweede voorbeeld een miljardenlening van het Amerikaanse Department of Energy aan Monolith, een bedrijf in schone waterstof en materialen dat door Decarbonization Partners werd gefinancierd. Met dit geld kon Monolith zijn productiefaciliteiten in Nebraska uitbreiden en Michelin en Goodyear, twee van ’s werelds grootste bandenfabrikanten, als klanten verwelkomen.
“Dit is een voorbeeld van hoe bedrijven ook een rol kunnen spelen, niet door het project zelf te financieren, maar door het project veiliger en investeerbaarder te maken via dit soort afname-overeenkomsten.” aldus Sharp. Investeerders zullen immers sneller investeren in een startup die al omzetgaranties heeft van multinationals.
Tesla haalde in 2023 1.8 miljard dollar omzet uit carbon credits
De Amerikaanse giganten Apple, Tesla en Salesforce lopen ieder op eigen manier voorop bij het gebruik van carbon credits. Apple maakte door gebruik van carbon credits de Apple Watch het eerste ‘carbon neutrale’-product.
Tesla haalde bijna 1.8 miljard dollar omzet uit carbon credits in 2023
Tesla verkoopt zelfs carbon credits, vorig jaar voor een recordbedrag van liefst 1.8 miljard waarmee de totale omzet die Tesla sinds 2009 behaalde uit carbon credits uitkwam op bijna negen miljard dollar.
Tot mijn ontzetting bekende Salesforce’s Chief Impact Officer Suzanne DiBianca dinsdag tijdens de Climate Summit dat de markt van carbon credits nog zo in de kinderschoenen staat, dat het bedrijf na aankoop van carbon credits als transactiebewijs PDF-jes ontvangt met als het meezit nog een paar spreadsheets. Hierbij gebruikt elk register (zoals Verra, Gold Standard of American Carbon Registry) ook nog eens een eigen classificatiesysteem van carbon credits, waardoor standaardisering en vergelijking moeilijk, zo niet onmogelijk wordt.
Drie aanbevelingen uit Oxford
Een multidisciplinair team van de universiteit van Oxford publiceerde onlangs een vernieuwde versie van hun carbon credit handleiding voor bedrijven, genaamd de Oxford Offsetting Principles ‘flagship guidance’ – duidelijk geen tips van de LTS Zwak- en Wisselstroom uit Lutjebroek.
Geef prioriteit aan het verminderen van uw directe en indirecte emissies: verminder de noodzaak tot compensatie.
Zorg voor de integriteit van koolstofcredits: credits moeten worden gemeten, gerapporteerd, geverifieerd en correct worden verantwoord. Investeringen die credits genereren, moeten aantoonbaar leiden tot additionele resultaten die niet zouden zijn gerealiseerd zonder die investering, een laag risico op terugval hebben en negatieve impact op mens en milieu vermijden.
Zorg voor transparantie – Maak uw huidige emissies, boekhoud- en verificatiepraktijken, doelstellingen en transitieplannen om netto-nul te bereiken openbaar, evenals het type credits dat u gebruikt, uw selectieproces en de verificatieprocessen die aan de credits zijn gekoppeld.
Je voelt het al aankomen: er is voorzover mij bekend vrijwel geen bedrijf in de wereld dat zich aan deze aanbevelingen houdt. Juist het openbaar maken, de derde aanbeveling, zou wettelijk vereist moeten worden, net zoals jaarcijfers moeten worden gepubliceerd.
Een wereld te winnen voor blockchain
Uiteraard moeten bedrijven zelf zorgdragen voor het verminderen van hun emissies. Maar juist bij het vastleggen, rapporteren en verantwoorden kunnen de transparantie en ‘onveranderlijkheid’ (immutability in blockchainspeak) van blockchain van cruciale waarde zijn voor het gehele carbon ecosysteem.
Het belangrijkste is dat de bron, de ‘veroorzaker’ van de CO2 verwijdering, helder zichtbaar is en de verwijdering permanent is. Door het juiste gebruik van blockchaintechnologie kan een markt ontstaan waarbij, om een eerder genoemd voorbeeld aan te halen, luchtvaartmaatschappijen de ontwikkeling van sustainable aviation fuel (SAF) voorfinancieren, zoals Velocys wordt betaald door Southwest Airlines. Dan hoeven overheden niet in te springen en alleen de druk opvoeren door belasting op koolstofuitstoot te verhogen.
Crypto ontmoet klimaat
Recent werd de VN-klimaatconferentie COP28 gehouden in Dubai, waar deze week crypto-congres Token 2049 plaatsvond. Terwijl tegelijkertijd de Ecosperity Week in het iconische Marina Bay Sands in Singapore werd georganiseerd, waar in september, niet geheel toevallig vlak voor de Formule 1 race, de Aziatische editie van Token 2049 wordt gehouden. Wellicht onderstreept het feit dat crypto-events plaatsvinden op dezelfde plek als klimaatconferenties, dat het niet zulke verschillende werelden zijn als vaak wordt gedacht.
Klimaat speelde overigens een grote rol tijdens de dagen voorafgaand aan Token 2049, toen aanhoudende regenbuien in de Golfregio zorgden voor enorme overstromingen in Dubai en het luchtverkeer grote problemen ondervond. Ook de voorbereidingen op Token 2049 vielen letterlijk in het water met overstroomde beursstands, maar het evenement vond zonder verdere grote problemen plaats.
Symbolisch halving moment
Het was bijna symbolisch dat de meest recente Bitcoin halving vrijdag plaatsvond tijdens Token 2049. Het Zeeuws-Turkse crypto-icoon Meltem Demirors legde op CNBC uit waarom de halving belangrijk is.
Terwijl de aandacht bij de halving uiteraard gericht is op de verwachte prijsstijging van Bitcoin, die al spectaculair was sinds de Bitcoin ETF’s ruim tien miljard dollar van beleggers aantrokken dit jaar, heeft de halving ook een interessant ‘energie-effect’.
Doordat de miners van Bitcoin na de halving minder verdienen, zal opnieuw sterk worden gekeken naar de kosten. Hierdoor is de verwachting, aldus Demirors, dat miners op zoek zullen gaan naar lagere energiekosten, naar meer duurzame energie en tevens hun machines zullen aanzetten tijdens daluren op het energienetwerk. Hopelijk wordt daarmee de CO2 uitstoot van Bitcoin verminderd.
Demirors wijst erop dat het ongebruikelijk is dat Bitcoin een nieuw hoogtepunt bereikte in maart, vlak voor de Bitcoin-halving, terwijl bij de laatste twee halvings het nieuwe hoogtepunt van Bitcoin negen tot twaalf maanden na de halving werd bereikt. Daarom betwijfelt ze of Bitcoin, zoals velen verwachten, snel door zal stijgen naar een nieuwe recordkoers richting de honderdduizend dollar.
Van iets grotere afstand bezien is het belangrijk om de bewegingen van het hele grote geld te volgen. Dan valt op dat BlackRock, ’s werelds grootste investeerder met tien biljoen (tienduizend miljard) dollar belegd vermogen, heel actief is geworden op beide markten: Bitcoin en carbon removal technologie.
